Δεν υπάρχουν «καλοί» και «κακοί» αγωγοί φυσικού αερίου

Η ενεργειακή τροφοδοσία πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ευρώπης από τη Ρωσία, αποτέλεσε σχεδόν πάντα πεδίο σύγκρουσης συμφερόντων και γεωπολιτικών ανταγωνισμών μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας.

Αντικείμενο πολλές φορές αυτών των συγκρούσεων, εκτός από αυτή καθαυτή την ενεργειακή τροφοδοσία της Γηραιάς Ηπείρου από τη Ρωσία, ήταν και η εξασφάλιση επιρροής και πρόσβασης σε παρακείμενες προς αυτήν πηγές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Δηλαδή για τη Μέση Ανατολή, τις χώρες του Κόλπου, την κεντρική Ασία, την Αφρική και τελευταία την Αρκτική. Επίσης αντικείμενο των συγκρούσεων έχει γίνει ουκ ολίγες φορές και ο έλεγχος των οδών μεταφοράς των στρατηγικών αυτών πόρων.

Η σύγκρουση αυτή έχει όπως είναι φυσικό διαφόρων ειδών επιπτώσεις για την Ευρώπη, αφού δημιουργεί απρόβλεπτες καταστάσεις και επηρεάζει τις ενεργειακές πολιτικές όλων των εμπλεκόμενων μερών. Τα τελευταία χρόνια για παράδειγμα, (ιδίως μετά την ρωσο-ουκρανική του 2009 που οδήγησε σε πολυήμερη διακοπή της παροχής ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας), καλλιεργήθηκε σκόπιμα από τη Δύση και σε μεγάλο βαθμό επικράτησε στη κοινή γνώμη η αντίληψη ότι η Ρωσία δεν αποτελεί αξιόπιστο προμηθευτή αερίου. Και όμως κάτι τέτοιο δεν είναι αληθές. Για όσους γνωρίζουν τις σχετικές λεπτομέρειες η τότε κρίση οφειλόταν κυρίως σε μια συστηματική αντιεμπορική /αντισυμβατική συμπεριφορά της κρατικής ουκρανικής εταιρίας προς την GAZPROM.

Κυρίως όμως, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η Ρωσία προμηθεύει για δεκαετίες αδιάλειπτα την Ευρώπη με φυσικό αέριο, ακόμη και σε πολύ δύσκολες γι’ αυτήν περιόδους, όπως για παράδειγμα στα πρώτα χρόνια που ακολούθησαν την πτώση του κομουνιστικού καθεστώτος και τη διάλυση της ΕΣΣΔ, καθώς και σε χρονιές με ιδιαίτερα ψυχρούς χειμώνες. Όμως, όσο αστήρικτες είναι οι κατηγορίες για την αξιοπιστία της Ρωσίας στην προμήθεια αερίου, τόσο ουσιαστική και επιβεβλημένη είναι η διαχρονική στρατηγική επιλογή της ΕΕ να διαφοροποιήσει τις πηγές και τις οδούς μεταφοράς αερίου που την αφορούν.

Η στρατηγική αυτή, σε συνδυασμό με την πολιτική ενίσχυσης των ενεργειακών διασυνδέσεων μεταξύ των χωρών μελών της ΕΕ, είναι η μόνη αναγκαία και ικανή συνθήκη για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Σε πρακτικό επίπεδο, οι ανωτέρω στρατηγικές επιλογές της ΕΕ οδήγησαν στον υπό κατασκευή σήμερα Νότιο Διάδρομο Αερίου (που θα επιτρέψει την πρόσβαση στην πλούσια σε αποθέματα αερίου περιοχή της Κασπίας, χωρίς να αποκλείεται και η μεταφορά αερίου μέσω Τουρκίας και Ελλάδας από τον Ιράν, το Ιράκ ή/και το Τουρκμενιστάν στο μέλλον). Το ίδιο ισχύει και για άλλα έργα υποδομής ευρωπαϊκού και περιφερειακού ενδιαφέροντος όπως ο ελληνικής έμπνευσης East Med, o IGB, ο τερματικός σταθμός LNG Στη Βόρεια Ελλάδα κλπ.

Το υπόβαθρο της γεωπολιτικής σύγκρουσης ΗΠΑ-Ρωσίας είναι βέβαια (όπως απέδειξαν οι συνεχιζόμενες κρίσεις σε Ουκρανία και Συρία) πολύ-παραμετρικό και πολυδιάστατο, γεγονός που εξηγεί και τις συχνές αναθεωρήσεις στους σχεδιασμούς, τις αλλαγές στις συμμαχίες και στις στρατηγικές κινήσεις των δύο πρωταγωνιστών. Σε κάθε πάντως περίπτωση η ενέργεια ήταν, είναι και θα παραμείνει το κατ’ εξοχήν πεδίο αυτών των γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων.

Έτσι για παράδειγμα, η ανακοίνωση του ρωσικού αγωγού South Stream πριν μερικά χρόνια, ήταν αρκετή να «σκοτώσει» τον υποστηριζόμενο από τις ΗΠΑ και την ΕΕ αγωγό Nabucco, που εν δυνάμει (λόγω δυναμικότητας και στρατηγικής στόχευσης) μπορούσε να απειλήσει την κυριαρχία της Gazprom. Ο South Stream, όπως εξάλλου και ο Nord Stream, υπηρετούσε απόλυτα τη στρατηγική επιλογή της Ρωσίας να παρακάμψει τη μεταφορά αερίου προς την Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας, λόγω των συνεχώς επιδεινούμενων σχέσεων των δύο χωρών.

Περαιτέρω, όταν δικαίως οι ΗΠΑ και η Ευρώπη επικαλέστηκαν την ευρωπαϊκή νομοθεσία προκειμένου να εμποδίσουν την υλοποίησή του, η Ρωσία δεν δίστασε να τον εγκαταλείψει (έστω και αν είχε ήδη δαπανήσει περί τα 5 δις δολάρια) και σε χρόνο ρεκόρ να ανακοινώσει ένα παρόμοιο, αλλά σε τελείως διαφορετική βάση project, τον Turkish Stream. Ο τελευταίος, υπηρετεί τη νέα στρατηγική της Ρωσίας που αποσκοπεί στην παράδοση ρωσικού αερίου στα σύνορα της Ευρώπης, χωρίς να παρεμβάλλεται διαμετακόμιση μέσω τρίτων ή και αρνητικά διακείμενων απέναντί της ευρωπαϊκών χωρών.

Η στρατηγική των ΗΠΑ από την άλλη μεριά είναι πιο προβλέψιμη και εκφράζεται συνήθως με τη στήριξη έργων και πρωτοβουλιών που εν δυνάμει μπορούν να υπονομεύσουν την ενεργειακή κυριαρχία της Ρωσίας και βέβαια με την κάθετη αντίθεσή τους σε οποιαδήποτε ρωσική πρωτοβουλία ή έργο. Στα πλαίσια αυτά, οι ΗΠΑ φαίνεται ότι επιτέλους κατανόησαν την στρατηγική σημασία της εξομάλυνσης των σχέσεων της Δύσης με το Ιράν (τη δεύτερη σε μέγεθος αποθεμάτων φυσικού αερίου χώρα στον κόσμο) και προχώρησαν σε συμφωνία άρσης των εμπορικών κυρώσεων ύστερα βέβαια και από αντίστοιχη εγκατάλειψη των πυρηνικών σχεδίων εκ μέρους της Τεχεράνης.

Η συμφωνία αυτή θα μπορούσε πραγματικά να αποτελέσει τον game changer στα ενεργειακά πράγματα της ευρύτερης περιοχής στα αμέσως επόμενα χρόνια, αν και εφόσον το επιτρέψει η εμπόλεμη και απρόβλεπτα επικίνδυνη κατάσταση στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, όπου οι δύο πρωταγωνιστές είναι και πάλι παρόντες και με αντικρουόμενες φυσικά γεωπολιτικές επιδιώξεις.

Η Ελλάδα, όσο και αν αυτό ηχεί παράξενα, είχε διαχρονικά μια ιδιαίτερα ενεργή παρουσία και συμμετοχή στη διπλωματία των αγωγών της ευρύτερης περιοχής. Αυτό στην πράξη οδήγησε στην κατασκευή του Ελληνοτουρκικού αγωγού, στην έμπρακτη προώθηση του έργου της επέκτασής του εν λόγω αγωγού προς την Ιταλία (ITGI) και κυρίως στον αγωγό TAP, που σήμερα βρίσκεται σε φάση κατασκευής στα πλαίσια υλοποίησης του Νοτίου Διαδρόμου.

Η Ελλάδα έπαιξε επίσης πρωταγωνιστικό ρόλο και σε ότι αφορά στην ιδέα του επονομαζόμενου Κάθετου Διαδρόμου, αναπόσπαστο μέρος του οποίου είναι ο αγωγός East Med για μεταφορά αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη, ο Ελληνο-βουλγαρικός αγωγός IGB (που απ’ ότι δείχνουν οι τελευταίες εξελίξεις στο σχετικό market test οδεύει προς υλοποίηση) και ο πλωτός σταθμός LNG στη Βόρεια Ελλάδα.

Δεν πρέπει τέλος να παραλείψουμε και το γεγονός ότι η πολιτική αυτή οδήγησε το 2013 και στην εξασφάλιση μιας πρόσθετης σύμβασης προμήθειας αερίου από το Αζερμπαϊτζάν, που θα αρχίσει να λειτουργεί με την ολοκλήρωση των έργων του Νότιου Διαδρόμου. Τα μεγάλα στοιχήματα που απομένουν σήμερα αφορούν στην υλοποίηση των έργων της επέκτασης του Turkish Stream προς Ιταλία και του αγωγού East Med, δύο projects που αντιμετωπίζουν πέραν από τις καθαρά εμπορικές και γεωπολιτικές προκλήσεις.

Εμείς δεν πιστεύουμε ότι υπάρχουν «καλοί» και «κακοί» αγωγοί, ούτε καλά και κακά μόρια φυσικού αερίου. Κακά μπορούν να αποδειχθούν μόνον στη περίπτωση που υπάρχει ένας και μοναδικός αγωγός που τα μεταφέρει ή όταν προέρχονται από μια και μόνη πηγή προέλευσης.

Ας μην ξεχνούμε ότι η Ελλάδα δεν επλήγη όπως η γειτονική Βουλγαρία από την διακοπή της παροχής ρωσικού φυσικού αερίου το 2009, αφενός γιατί διέθετε την στρατηγικής σημασίας εγκατάσταση LNG στη Ρεβυθούσας και αφετέρου γιατί είχε περισσότερες της μιας διασυνδέσεις και κυρίως πηγές προμήθειας αερίου (LNG στη συγκεκριμένη περίπτωση).

Υπό τις ρητές λοιπόν προϋποθέσεις ότι θα τηρηθεί απαρέγκλιτα το διεθνές δίκαιο και οι προβλέψεις του τρίτου ενεργειακού πακέτου της ΕΕ και θα υπάρξει ενδιαφέρον από πολλές και ισχυρές ενεργειακές εταιρίες και για τα συγκεκριμένα έργα προκειμένου να εξασφαλιστεί η χρηματοδότησή τους με καθαρά ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, η υλοποίηση των δύο αυτών έργων μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει για τη χώρα μας και την περιοχή μας.

Εξάλλου, μια τέτοια εξέλιξη σε συνδυασμό και με μια ενδεχόμενη υλοποίηση της επένδυσης του πλωτού τερματικού σταθμού LNG στη Βόρεια Ελλάδα, θα ενισχύσουν σημαντικά την γεωπολιτική θέση της Ελλάδας στη ενεργειακή σκακιέρα της περιοχής και θα εξασφαλίσουν τις προϋποθέσεις για να δημιουργηθεί στη χώρα μας ένας ρευστός κόμβος διαμόρφωσης τιμών φυσικού αερίου για ολόκληρη την περιοχή της ΝΑ Ευρώπης, κάτι που πρέπει να αποτελέσει έναν από τους βασικούς στόχους της ελληνικής ενεργειακής στρατηγικής για τα επόμενα χρόνια.

(liberal.gr)