Η Ελλάδα ως εμπορικός κόμβος φυσικού αερίου
Έναν από τους πιθανούς νέους εμπορικούς κόμβους φυσικού αερίου στην Ευρώπη για την επόμενη δεκαετία θεωρεί την Ελλάδα ο Πάτρικ Χέδερ, ερευνητής του Oxford Institute for Energy Studies (OIES), όπως αναφέρει σε έκθεσή του.
Ο ίδιος αναγνωρίζει ως πιθανές τοποθεσίες των νέων κόμβων τη Νότια Ευρώπη, τη βορειοανατολική Ευρώπη και την κεντρική ή τη ΝΑ Ευρώπη. Πιο συγκεκριμένα, εκτιμά ότι υπάρχει περιθώριο για την ανάδειξη άλλων δύο έως τεσσάρων περιφερειακών hubs, αναλόγως των συνθηκών, τα οποία θα πλαισιώσουν τα δύο υφιστάμενα hubs, δηλαδή το βρετανικό NBP και το ολλανδικό TTF. Όμως, σημειώνει ότι δεν είναι σαφές αν τα νέα αυτά hubs θα μπορέσουν να έχουν πανευρωπαϊκή εμβέλεια και να προσφέρουν τιμολόγηση για συμβόλαια.
Μια υποψήφια χώρα, σύμφωνα με τον Χέδερ, είναι η Ιταλία, η οποία εισάγει ποσότητες από τη Βόρεια Αφρική, ενώ διαθέτει και τερματικά LNG. «Μια σημαντική εξέλιξη στην ανάπτυξη της Ιταλίας ως κόμβου είναι το σχέδιο αντίστροφης ροής στον αγωγό Transitgas», τονίζει.
Στην κεντρική Ευρώπη, το αυστριακό VTP/CEGH θα μπορούσε να γίνει κόμβος για τις προμήθειες προς την Αυστρία, τη Σλοβακία, την Τσεχία, την Ουγγαρία, τη Σλοβενία και την Ιταλία, καθώς η χώρα διαθέτει έτσι κι αλλιώς σημαντική θέση ως πύλη εισόδου του ρωσικού αερίου. Αντιθέτως, είναι πιο δύσκολο να προσδιοριστεί ένας κόμβος στην ανατολική Ευρώπη, λόγω του χαμηλού εμπορικού όγκου στις περιοχές εκείνες.
Οι πιθανότητες της Ελλάδας
Αναφορικά με τη δική μας περιοχή, ο Χέδερ τονίζει ότι τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία έχουν εκφράσει το ενδιαφέρον τους να γίνουν κόμβοι φυσικού αερίου, αλλά υπάρχουν πολιτικά, εμπορικά και τεχνικά ζητήματα που αποτελούν εμπόδιο προς αυτή την κατεύθυνση. «Ο σχηματισμός μιας αγοράς εκεί είναι μάλλον δύσκολος αυτή τη δεκαετία», εκτιμά και προσθέτει ότι η δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς στα Βαλκάνια, τη ΝΑ Ευρώπη και τη Μεσόγειο εξαρτάται από τη βούληση των παικτών της αγοράς να στηρίξουν την δημιουργία κόμβου».
Στην έκθεση αναφέρεται πάντως, ότι «θετική επίδραση για την ανάπτυξη ενός κόμβου στη ΝΑ Ευρώπη θα ασκήσει η εγκατάλειψη του αγωγού South Stream από τη Ρωσία, υπέρ της ανάδειξης του Turkish Stream, ο οποίος θα φέρει πάνω από 40 δις. κ.μ. αερίου στα ελληνοτουρκικά σύνορα μετά το 2019». Επίσης, γίνεται λόγος για τη σημασία του κάθετου διαδρόμου Ελλάδας-Βουλγαρίας-Ρουμανίας που προωθείται: «Αν αυτό το σχέδιο προχωρήσει και υπό το φως της ακύρωσης του South Stream που θα οδηγήσει στην μεταφορά αερίου στα ελληνοτουρκικά σύνορα μετά το 2019, θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για ένα περιφερειακό hub στη ΝΑ Ευρώπη, περιλαμβάνοντας πιθανώς την Τουρκία».
Παράλληλα, στην έκθεση αναφέρονται τα εξής για τις ελληνικές πρωτοβουλίες:
«Η Ελλάδα έχει εκφράσει δημοσίως την επιθυμία της να γίνει κόμβος αερίου στη ΝΑ Ευρώπη, είτε από μόνη της, είτε ως κομμάτι ενός περιφερειακού κόμβου. Αυτό στηρίζεται από γεωπολιτικούς παράγοντες, όπως η επιθυμία της Ρωσίας να παρακάμψει την Ουκρανία για να εξάγει αέριο στην Ευρώπη. Με τη ρωσική ακύρωση του South Stream υπέρ του Turkish Stream, η γεωγραφική θέση της Ελλάδας την καθιστά μοναδική πύλη εισόδου προς την Ευρώπη για το αέριο της Ρωσίας, του Αζερμπαϊτζάν και αργότερα της Μέσης Ανατολής.
Υπάρχουν αρκετά ζητήματα σε αυτή την προσπάθεια, όπως οι εμπορικές και νομικές προεκτάσεις για τη Ρωσία και τους Ευρωπαίους πελάτες της σε σχέση με τα σημεία εισόδου και τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια. Οι πελάτες ίσως να προτιμούν να παραλαμβάνουν το αέριο στα σύνορα Ρωσίας-Ουκρανίας, παρά στα ελληνικά σύνορα και ως αποτέλεσμα αλλαγής των σημείων αυτών, θα μπορούσαν να οδηγηθούν σε αλλαγή των υποχρεώσεών τους (take or pay) και να αγοράσουν αέριο στη φυσική αγορά. Το πραγματικό ζήτημα, πάντως, είναι πρακτικό, δηλαδή πως το αέριο θα φτάσει μέχρι τις αγορές της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης.
Στην Ελλάδα και στα υπόλοιπα Βαλκάνια δεν υπάρχουν οι υποδομές για μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων αερίου. Από την οπτική γωνία των υποδομών, υπάρχουν ακόμα περιορισμοί που θα πρέπει να ξεπεραστούν. Το ελληνικό δίκτυο αερίου είναι πολύ περιορισμένο στην κάλυψή του και στην χωρητικότητα. Είναι επί της ουσίας δίκτυο ενός αγωγού που μεταφέρει το εισαγόμενο αέριο από τα βόρεια σύνορα ως την Αθήνα. Επίσης, οι διασυνδέσεις στη ΝΑ Ευρώπη θα πρέπει να ενισχυθούν τόσο όσον αφορά τη χωρητικότητα, όσο και στη δυνατότητα αντίστροφης ροής. Στο χάρτη φαίνεται η περιορισμένη διασύνδεση ανάμεσα στην Τουρκία, την Ελλάδα, τη Βουλγαρία, τη Σερβία και τη Ρουμανία».
Τέλος, στην έκθεση αναφέρεται ότι προκειμένου να δημιουργηθεί ένας αποδοτικός και επιτυχημένος εμπορικός κόμβος αερίου, χρειάζονται τρία στοιχεία: Ρευστότητα και διαφάνεια, διασυνδέσεις και πολιτική βούληση.