Τουρκία: Κλειδί το LNG και η διασύνδεση με την Ελλάδα

Παρόλο που η επικείμενη λήξη δύο συμβολαίων της Gazprom και η απελευθέρωση χωρητικότητας σε συγκεκριμένα τμήματα της Δυτικής Γραμμής (Western Line) δεν θα επηρεάσουν την Τουρκία άμεσα, ο ρόλος της χώρας δεν πρέπει να υποτιμάται, καθώς έχει τη δυνατότητα να μεταμορφώσει την περιοχή μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια.

Ο αγωγός μεταφέρει αέριο από την Ρωσία προς την Ελλάδα και την Τουρκία μέσω της Ουκρανίας, της Μολδαβίας, της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας εδώ και τρεις δεκαετίες, ενώ ελέγχεται από τη ρωσική Gazprom. Όμως, με τη λήξη δύο συμβολαίων στα διασυνδετήρια σημεία της Ρουμανίας με την Ουκρανία και τη Βουλγαρία πρόκειται να απελευθερωθεί χωρητικότητα για τρίτα μέρη, συνεισφέροντας στον πολυπόθητο ανταγωνισμό. Εξ ίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι υπάρχει πλέον διαθέσιμη χωρητικότητα και στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα από αυτό το καλοκαίρι μέσω των τελευταίων αλλαγών στους κώδικές του δικτύου της Ε.Ε., που περιλαμβάνουν απαιτήσεις εναρμόνισης στην απόδοση χωρητικότητας στους αγωγούς, αλλά και στην εμπορία αερίου, στη διανομή και στην ανταλλαγή πληροφοριών.

Αυτό ουσιαστικά θα βοηθήσει στην εγκαθίδρυση ενός αμφίδρομου διαδρόμου Βορρά-Νότου που θα ενώνει την Ουκρανία με την Ελλάδα και θα ανοίξει το δρόμο για μια αγορά φυσικού αερίου. Οι τέσσερις χώρες έχουν ήδη υπογράψει συμφωνίες διασυνδέσεων και η Ρουμανία πραγματοποίησε στις 5/9 την πρώτη της δημοπρασία χωρητικότητας στα σύνορα με τη Βουλγαρία. Παρά τις σπουδαίες προοπτικές που φέρνουν αυτές οι αλλαγές, η επιτυχία τους εξαρτάται από την εξασφάλιση ποσοτήτων αερίου.

Στα πλαίσια αυτά, είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι η πιο προφανής πηγή αερίου θα εξακολουθήσει να είναι η Gazprom. Έστω και έτσι, οι αλλαγές που έρχονται θα προσφέρουν στους ιδιώτες της περιοχής τη δυνατότητα να εξασφαλίζουν αέριο από τη Ρωσία και να το πωλούν ανεξαρτήτως της Gazprom. Ωστόσο, τα όποια συμβόλαια που θα υπογράφονται από τα κράτη-μέλη θα πρέπει να είναι συμβατά με τους κανονισμούς περί ανταγωνισμού της Ε.Ε., δοκιμάζοντας έτσι τη συμπεριφορά της Gazprom στην Αν. Ευρώπη, όπως δήλωσε πρώην διπλωμάτης σε συνέντευξή του στο ICIS. Οι νέες πηγές αερίου που θα φτάσουν στην περιοχή από την Κασπία και τη Μαύρη Θάλασσα στα τέλη της δεκαετίας αναμένεται να εισάγουν μια δόση ανταγωνισμού, αλλά η περίοδος από τώρα ως το 2020 θα είναι κρίσιμη. Και εδώ είναι που ο ρόλος της Τουρκίας δεν πρέπει να υποτιμάται.

Η σημασία της Τουρκίας

Η Gazprom έχει υπογράψει έναν αριθμό συμβολαίων προμήθειας με ιδιωτικές τουρκικές εταιρείες και με την Botas, τα οποία ανέρχονται σε ετήσιο όγκο 14 δις. κ.μ. Οι όγκοι προμηθεύονται μέσω της Δυτικής Γραμμής. Πέντε συμβόλαια με τη Botas και τέσσερα με ιδιώτες θα λήξουν το 2021. Τα υπόλοιπα τέσσερα έχουν διάρκεια ως το 2036-43. Αυτό σημαίνει ότι η διασύνδεση της Τουρκίας με τη Βουλγαρία στη Δυτική Γραμμή δεν θα είναι διαθέσιμη για τρίτους πριν το 2021 το νωρίτερο. Παρόλα αυτά, η Τουρκία θα μπορούσε να επιταχύνει την κατασκευή διασύνδεσης με τη Βουλγαρία και να εισάγει αντίστροφη ροή με τη γειτονική της χώρα. Η διασύνδεση αυτή έχει χαρακτηριστεί ως έργο κοινού ενδιαφέροντος από τις Βρυξέλλες και η Τουρκία μπορεί να επωφεληθεί από κοινοτική χρηματοδότηση ως αποτέλεσμα. Από την άλλη, η Τουρκία θα μπορούσε να ενισχύσει την χωρητικότητα στην υφιστάμενη διασύνδεση με την Ελλάδα και να εισάγει αντίστροφη ροή στα σύνορα.

Αν και η Τουρκία έχει αντιμετωπίσει περιορισμούς στην προμήθεια αερίου στην περιοχή υψηλής κατανάλωσης του Μαρμαρά τα τελευταία χρόνια, το σχέδιό της να επεκτείνει τις εγκαταστάσεις LNG έχει σημασία για την εγχώρια αγορά και για την περιοχή. Μέσα σε λιγότερους από έξι μήνες, η Τουρκία θα παραλάβει το πρώτο της πλωτό τερματικό (FSRU), το οποίο θα εγκατασταθεί στις ακτές του Αιγαίου κοντά στο υφιστάμενο χερσαίο τερματικό στο Αλιάγα. Το νέο τερματικό θα έχει χωρητικότητα 5 δις. κ.μ., οι μισοί εκ των οποίων θα είναι διαθέσιμοι για τους ιδιώτες βάσει ανακοίνωσης της τουρκικής ΡΑΕ. Υπάρχουν σχέδια για τέσσερα ακόμη πλωτά τερματικά στη δυτική Τουρκία, από το Τσανακαλέ ως την Αντιόχεια, τα οποία θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις προμήθειες και να προσφέρουν αρκετή ευελιξία ώστε η Τουρκία να αρχίσει να εξάγει ποσότητες. Αν και οι τιμές του LNG ήταν απαγορευτικά υψηλές μετά το ατύχημα της Φουκουσίμα, πλέον έχουν αρχίσει να υποχωρούν λόγω της υπερπροσφοράς. Αυτό σημαίνει ότι το LNG θα μπορεί να είναι ανταγωνιστικό σε σχέση με το αέριο των αγωγών.

Η Τουρκία μεγάλος εξαγωγέας αερίου;

Αν και η Τουρκία βρίσκεται σήμερα σε επαφές με την Gazprom για την κατασκευή του αγωγού Turkish Stream, ο οποίος θα μεταφέρει ποσότητες μέσω της Μαύρης Θάλασσας προς την εγχώρια αγορά και πιθανώς και προς τη Νότια Ευρώπη, τα οφέλη της χώρας θα ήταν μεγαλύτερα αλλού. Πρώτον, η σχεδιαζόμενη χωρητικότητα της πρώτης γραμμής του Turkish Stream είναι 15,75 δις. κ.μ. ετησίως, δηλαδή μόλις 1,75 δις. κ.μ. παραπάνω από τις ποσότητες που εισάγει η Τουρκία ήδη μέσω της Δυτικής Γραμμής. Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία ίσως δεν θα εξασφαλίσει ενισχυμένη ευελιξία, καθώς απλά θα μεταφερθούν τα 14 δις. κ.μ. που ήδη εισάγει προς μια νέα όδευση.

Δεύτερον, αν ο Turkish Stream κατασκευαστεί πλήρως, δηλαδή με τέσσερις γραμμές και ένα σύνολο 63 δις. κ.μ. ετησίως, τότε θα εξανεμιστεί το σχέδιο της Τουρκίας για εισαγωγή αερίου από διαφορετικές πηγές. Αυτό θα συμβεί διότι ο όγκος του αερίου του Turkish Stream θα ελαχιστοποιήσει την ανάγκη για άλλες πηγές. Αντιθέτως, η εναλλακτική λύση του LNG και των σχετικών εξαγωγών φαντάζει πιο ελκυστική.Αν υλοποιούνταν τα διάφορα σχέδια πλωτών τερματικών LNG, η χώρα θα μπορούσε να ξεκινήσει να εξάγει τις όποιες παραπανίσιες ποσότητες μέσω των διασυνδετήριων αγωγών της. Μέσω της χωρητικότητας που απελευθερώνεται τώρα στην Αν. Ευρώπη, οι Τούρκοι έμποροι θα μπορούσαν να πουλήσουν παντού στον άξονα Ουκρανίας-Ελλάδας, αλλά και να επιτρέψουν τις αντίστροφες ροές από αυτές τις χώρες σε περίπτωση ελλείψεων.

Βεβαίως, τα πλωτά τερματικά δεν είναι η υπέρτατη λύση σε όρους ασφάλειας εφοδιασμού, αλλά σε συνδυασμό με όγκους από αγωγούς από τη Ρωσία, το Ιράν, το Αζερμπαϊτζάν και πιθανώς και το Ισραήλ μελλοντικά, θα προσφέρουν στην Τουρκία σημαντική μόχλευση στην περιοχή. Η μόχλευση αυτή, πάντως, εξαρτάται από την κατασκευή και διεύρυνση των διασυνδέσεών της με τη Βουλγαρία και την Ελλάδα, την απομάκρυνση των περιορισμών στις αδειοδοτήσεις εξαγωγών/εισαγωγών, τη δημοσίευση δασμών για τις αντίστροφες ροές και την άδεια σε ιδιώτες να δραστηριοποιηθούν ενεργά στην εγχώρια και περιφερειακή εμπορία.

Καθώς η ζήτηση για αέριο παραμένει ασθενής στην Αν. Ευρώπη και η κατανάλωση στην ίδια την Τουρκία μειώνεται από το 2015, ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης της υπερπροσφοράς είναι το να ανοίξουν τα σύνορα και να επιτραπεί στις αγορές να εξισορροπήσουν την ζήτηση και την προσφορά. Στο πλαίσιο αυτό, οι αλλαγές που συντελούνται τώρα στην Αν. Ευρώπη θα πρέπει να ενθαρρύνουν την Τουρκία να εξετάσει το μακροπρόθεσμο ενεργειακό σχεδιασμό της και το ρόλο που θα παίξει στην γύρω περιοχή.

(ICIS)