Τα μεγάλα στοιχήματα για τις εξελίξεις στην αγορά φυσικού αερίου

Την «Αγορά φυσικού αερίου. Υφιστάμενη κατάσταση και προοπτικές» είχε ως θέμα η παρουσίαση-εσπερίδα που διεξήγαγε η ΡΑΕ το απόγευμα της Πέμπτης, 15 Σεπτεμβρίου στη ΔΕΘ.

Το θέμα ανέπτυξε η κ. Αγγελική Μουρτζίκου, Επικεφαλής της Ομάδας Φυσικού Αερίου και Πετρελαιοειδών της ΡΑΕ, η οποία παρουσίασε το ως άνω θέμα σε τρεις θεματικές ενότητες: α) Μια σύντομη ιστορική αναδρομή και την τρέχουσα κατάσταση στην αγορά φυσικού αερίου, β) τις βασικές αρμοδιότητες της ΡΑΕ στον τομέα του φυσικού αερίου, και γ) το πώς τοποθετείται η Ελλάδα στο χάρτη της ενωμένης Ευρωπαϊκής ενεργειακής αγοράς.

Η είσοδος του φυσικού αερίου στη χώρα και στο ενεργειακό μείγμα αυτής μετρά πλέον περίπου είκοσι χρόνια. Μια σειρά ορόσημα που παρουσιάστηκαν στην εσπερίδα, από την ψήφιση του ν. 2364/1995, που θέσπισε καταρχήν μια μονοπωλιακή δομή της αγοράς φυσικού αερίου, την ψήφιση του ν. 4001/2011 με τον οποίο η Ελλάδα ενσωμάτωσε στην εθνική έννομη τάξη το Τρίτο Ενεργειακό Πακέτο της Ε.Ε., έως την ψήφιση του ν. 4336/2015 που επιτάσσει πλέον την πλήρη απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου και στις περιοχές της Αττικής, Θεσσαλονίκης και Θεσσαλίας έχουν συντελέσει στη θέσπιση ενός σύγχρονου δευτερογενούς θεσμικού πλαισίου από τη ΡΑΕ που αφορά σε θέματα απελευθέρωσης της αγοράς. Όπως ανέφερε η κ. Μουρτζίκου, με την ψήφιση του ν. 4336/2015, καθίσταται πλέον ενεργό το δικαίωμα του συνόλου των καταναλωτών φυσικού αερίου στην ελληνική επικράτεια να επιλέξουν τον προμηθευτή τους από τις 1/1/2018. Και παρότι οι καταναλώσεις των τριών ΕΠΑ ανέρχονται σε περίπου 15%-20% της ετήσιας κατανάλωσης φυσικού αερίου στην χώρα αντιπροσωπεύουν σε απόλυτο αριθμό πάνω από το 95% των καταναλωτών φυσικού αερίου.

Η αγορά φυσικού αερίου ανήλθε σε περίπου 3 δις κ.μ. φυσικού αερίου το έτος 2015 αλλά παραμένει αισθητά μειωμένη σε σχέση με τα προηγούμενα έτη (4,5 δις κ.μ. φ.α. το έτος 2011), κυρίως λόγω της μεγάλης μείωσης κατανάλωσης φυσικού αερίου που παρατηρήθηκε στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Μητρώου Χρηστών ΕΣΦΑ, που τηρεί η ΡΑΕ και δημοσιεύει στην ιστοσελίδα της, πενήντα (50) εταιρείες αποτελούν εν δυνάμει Χρήστες του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου. Αντίστοιχα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Μητρώου Αδειών που δημοσιεύει η ΡΑΕ στην ιστοσελίδα της έχουν αδειοδοτηθεί είκοσι τρεις εταιρείες ως προμηθευτές φυσικού αερίου σε Επιλέγοντες Πελάτες. Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας ήδη από τη σύστασή της το έτος 2000 λειτουργεί στη βάση των αρμοδιοτήτων που ορίζουν οι ενεργειακοί νόμοι εντός του εκάστοτε νομοθετικού πλαισίου που ορίζει η Πολιτεία και σύμφωνα με τα οριζόμενα στην νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχει οριστεί επίσης σύμφωνα με τα οριζόμενα στον ν. 4001/2011 ως Αρμόδια Αρχή για θέματα ασφάλειας εφοδιασμού της χώρας σε φυσικό αέριο. Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης έγινε μια συνοπτική αναφορά από την κ. Μουρτζίκου στο σύνολο των ειδικότερων αρμοδιοτήτων της ΡΑΕ στον τομέα του φυσικού αερίου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε συνέχεια της θέσης σε ισχύ του ν. 4336/2015, η ΡΑΕ αποκτά πλέον αποφασιστικό ρόλο σε θέματα που αφορούν και στη λειτουργία των ΕΠΑ και την μετάπτωσή τους σε νομικά διαχωρισμένες εταιρείες, όπου οι Εταιρείες Διανομής Αερίου, θα έχουν πλέον μόνο ρόλο διαχειριστή δικτύων διανομής και οι Εταιρείες Παροχής Αερίου (ΕΠΑ) ρόλο προμηθευτή. Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται σύντομα η έγκριση από την ΡΑΕ του συνόλου του δευτερογενούς πλαισίου που αφορά στην πρόσβαση τρίτων στα δίκτυα διανομής.

Η Ελλάδα στο Χάρτη της Ενωμένης Ευρωπαϊκής Αγοράς Φυσικού Αερίου

Η επιλογή από την Κοινοπραξία του Shah Deniz, στις 28 Ιουνίου 2013, του αγωγού TAP ως του αγωγού εκείνου που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το κοίτασμα του Shah Deniz II του Αζερμπαϊτζάν προς την Ε.Ε., άνοιξε το Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου και ενέταξε την Ελλάδα στο χάρτη της ενωμένης ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου. Η ρύθμιση της πρόσβασης στον αγωγό TAP, καθορίστηκε και εγκρίθηκε από κοινού το 2013 από τις Ρυθμιστικές Αρχές Ελλάδας, Αλβανίας και Ιταλίας, κατόπιν σχετικής Απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι όροι που τέθηκαν στον αγωγό TAP σε συνέχεια της συνεργασίας των τριών εθνικών Ρυθμιστικών Αρχών, καθώς και της συνεργασίας τους με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ενεργειακή Κοινότητα, διαφυλάσσουν με το βέλτιστο δυνατό τρόπο τον ανταγωνισμό στην Ευρωπαϊκή ενιαία αγορά ενέργειας.

Έκτοτε οι τρεις Ρυθμιστικές Αρχές έχουν εγκρίνει επίσης μια σειρά κειμένων που αφορούν σε ρυθμιστικά θέματα για τον αγωγό TAP και συνεχίζουν να συνεργάζονται για να καταλήξουν σε μία κοινή θέση/απόφαση. Πρόσφατη έγκριση εντός του 2016 αποτελεί η πιστοποίηση της εταιρείας TAP AG ως Ανεξάρτητου Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου από τις Ρυθμιστικές Αρχές Ελλάδας, Αλβανίας και Ιταλίας. Η ΡΑΕ θεωρεί ότι η Ελλάδα έχει όλες τις δυνατότητες για να αποτελέσει έναν κόμβο φυσικού αερίου και χώρα διέλευσης σημαντικών όγκων φυσικού αερίου για την εξυπηρέτηση των αγορών της Νότιας-Νοτιοανατολικής Ευρώπης, ήδη με τα δεδομένα που τίθενται από την πλεονάζουσα δυναμικότητα στο Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου. Με την διασύνδεση δε της ελληνικής αγοράς φυσικού αερίου με την αγορά φυσικού αερίου της Ιταλίας μετά την έναρξη λειτουργίας του αγωγού TAP η πώληση φυσικού αερίου και σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης καθίσταται άμεση.

Όπως επισήμανε η κ. Μουρτζίκου, η υπάρχουσα υποδομή υψηλής πίεσης φυσικού αερίου στη χώρα  (Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου) έχει στην παρούσα φάση δυναμικότητα που ανέρχεται σε περίπου 9 δις κ.μ. φυσικού αερίου, τρεις φορές μεγαλύτερη από τις ανάγκες για την κάλυψη της κατανάλωσης φυσικού αερίου στην ελληνική αγορά. Με την ολοκλήρωση δε της αναβάθμισης του τερματικού σταθμού Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου στην Ρεβυθούσα η δυναμικότητα του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου το έτος 2018 θα ανέλθει σε 11,3 δις κ.μ φυσικού αερίου. Η πλεονάζουσα δυναμικότητα μπορεί να αξιοποιηθεί για τη μεταφορά ποσοτήτων φυσικού αερίου από προμηθευτές για την κάλυψη των αναγκών των γειτονικών χωρών σε φυσικό αέριο. Ήδη συντελέστηκε ένα καθοριστικό βήμα τον Ιούνιο του 2016 με την υπογραφή της συμφωνίας διασυνδεδεμένου συστήματος Ελλάδας-Βουλγαρίας για το Σημείο Διασύνδεσης Kulata-Sidirokastro στα σύνορα Ελλάδας Βουλγαρίας. Η ΡΑΕ μαζί με τη Ρυθμιστική Αρχή της Βουλγαρίας και με τη συμμετοχή εκπροσώπων της Γενικής Διεύθυνσης Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής συμμετείχε καθοριστικά στις εργασίες των Διαχειριστών Συστημάτων Φυσικού Αερίου Ελλάδας και Βουλγαρίας ώστε να υπογραφεί η ως άνω συμφωνία μεταξύ των Διαχειριστών και να καταστεί εφικτή η ανάστροφη ροή φυσικού αερίου από την Ελλάδα στη Βουλγαρία από την 1η Ιουλίου 2016.

Η κα Μουρτζίκου αναφέρθηκε επίσης και στο σύνολο των έργων που έχουν ενταχτεί στη δεύτερη λίστα Έργων Ευρωπαϊκού Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI) που καταρτίζει ανά διετία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα οποία αποτελούν έργα στρατηγικής σημασίας για την ενεργειακή ασφάλεια και τη διασύνδεση των αγορών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.. Η υλοποίηση των έργων αυτών, όπως ο διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας-Βουλγαρίας, ο πλωτός σταθμός Υ.Φ.Α. στην Αλεξανδρούπολη, ο αγωγός East Med που σχεδιάζεται να μεταφέρει φυσικό αέριο από τα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου (Κύπρος, Ισραήλ) στην Ευρώπη μέσω Κρήτης και ηπειρωτικής Ελλάδας, ο αγωγός IGI, o Συμπιεστής στους Κήπους, θα αυξήσουν ακόμη περισσότερο τη δυναμικότητα των συστημάτων υψηλής πίεσης για την μεταφορά φυσικού αερίου και στις χώρες της Νότιας και Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Η Ελλάδα όμως δεν έχει ακόμη οργανωμένη χονδρεμπορική αγορά για το φυσικό αέριο, και οι συναλλαγές βασίζονται σε διμερή συμβόλαια με φυσική παράδοση μεταξύ προμηθευτών και επιλεγόντων πελατών. Μετά την εισαγωγή του πρώτου φορτίου φυσικού αερίου στη νήσο Ρεβυθούσα από άλλη, πλην της ΔΕΠΑ Α.Ε., εταιρεία, το έτος 2010, συνολικά έξι (6) εταιρείες έχουν εισάγει φυσικό αέριο στην Ελλάδα κατά τη χρονική περίοδο 2010-2015. Άμεση προτεραιότητα αποτελεί επομένως για τη ΡΑΕ η λειτουργία μιας χονδρεμπορικής αγοράς όπου η τιμή θα καθορίζεται από την προσφορά και ζήτηση φυσικού αερίου. Ως πρώτο βήμα αναμένεται από το  έτος 2017 η λειτουργία πλατφόρμας εξισορρόπησης φορτίου από τον Διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου. Στην εν λόγω πλατφόρμα προβλέπεται να πραγματοποιείται, σε βραχυχρόνια βάση, η προμήθεια τουλάχιστον μέρους των ποσοτήτων που απαιτούνται για την εξισορρόπηση από τους Χρήστες ή/και τον Διαχειριστή. Η εν λόγω υποχρέωση απορρέει από την απόφαση της ΡΑΕ με την οποία εγκρίθηκε η εφαρμογή ενδιάμεσων μέτρων από τον Διαχειριστή του ΕΣΦΑ για την αύξηση της ρευστότητας στην αγορά φυσικού αερίου σύμφωνα με τα οριζόμενα στον Ευρωπαϊκό Κώδικα Εξισορρόπησης Φορτίου. Άλλες προτεραιότητες για την ΡΑΕ αποτελούν η επικαιροποίηση της βασικής δευτερογενούς νομοθεσίας, όπου απαιτείται, για την εφαρμογή των Ευρωπαϊκών Κωδίκων που αφορούν σε θέματα πρόσβασης τρίτων στο Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου, η γνωμοδότηση της ΡΑΕ προς τον Υπουργό Περιβάλλοντος για την Τροποποίηση του Κανονισμού Αδειών Φυσικού Αερίου και η παρακολούθηση υλοποίησης των στρατηγικών έργων και η έγκριση από την ΡΑΕ των βασικών κανονιστικών κειμένων που αφορούν στους όρους πρόσβασης τρίτων στις υποδομές αυτές.

Η παρουσίαση αυτή ήταν η τέταρτη εκ των πέντε που διεξήχθησαν από τη ΡΑΕ στα πλαίσια της ΔΕΘ.