Η Ελλάδα και η εμπλοκή της στη σκακιέρα των αγωγών

Την προηγούμενη εβδομάδα, ο Maros Sefcovic αντιπρόεδρος της Κομισιόν, αρμόδιος για θέματα Ενέργειας, συναντήθηκε στη Μόσχα με το Ρώσο υπουργό Ενέργειας, Alexander Novak για θέματα που αφορούν και την Ελλάδα.

Στα πλαίσια των συζητήσεων, οι δύο πλευρές συμφώνησαν να προχωρήσουν σε τριμερή συνάντηση με τη συμμετοχή και της Ουκρανίας, με αποκλειστικό θέμα συζήτησης το φυσικό αέριο και τη μεταφορά του στην Ευρώπη. Μετά το πέρας των συζητήσεων, ο Ρώσος υπουργός δήλωσε ότι αυτό που κυρίως απασχόλησε τις δυο πλευρές ήταν «η αξιόπιστη μεταφορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη κατά τη χειμερινή περίοδο, με δεδομένο ότι φέτος ξεκίνησε νωρίτερα και ο χειμώνας αναμένεται ιδιαίτερα ψυχρός».

Από μεριάς του, ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν τόνισε ότι Ρωσία, Ουκρανία και ΕΕ έχουν αμοιβαίο συμφέρον από την υλοποίηση των μεταξύ τους συμφωνηθέντων, προσθέτοντας ότι «ΕΕ και Ρωσία είναι αλληλεξαρτημένες στα ενεργειακά ζητήματα. Η ΕΕ είναι βασικός εξαγωγικός προορισμός των  καυσίμων της Ρωσίας, πληρώνει στην ώρα της και πληρώνει με “σκληρό νόμισμα”. Επίσης, θέλει να συνεχίσει να αγοράζει και στο μέλλον ρωσικό φυσικό αέριο».

Εν τω μεταξύ, την Πέμπτη 24 Νοεμβρίου, ΕΕ και Ουκρανία υπέγραψαν δεκαετές μνημόνιο συνεργασίας για μια «Στρατηγική Ενεργειακή Eταιρική Σχέση» με στόχο «την ενδυνάμωση της ενεργειακής συνεργασίας μεταξύ των δύο πλευρών». Το μνημόνιο αυτό αποτελεί επικαιροποίηση της συμφωνίας που είχαν υπογράψει οι δυο πλευρές το 2005.

Ο ρόλος των ΗΠΑ και η Ελλάδα

Ενεργό ρόλο στη διαπάλη σχετικά με την όδευση των αγωγών φυσικού αερίου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έχουν οι ΗΠΑ, οι οποίες, μέχρι τώρα, φαίνεται να μην επιθυμούν την επέκταση του Turkish Stream προς την Ευρώπη, θεωρώντας το συγκεκριμένο έργο ανταγωνιστικό προς το Νότιο Διάδρομο. Αξίζει να σημειωθεί, ότι η ελληνική κυβέρνηση τηρεί ιδιαίτερα προσεκτική στάση σε σχέση με τις προοπτικές ανάπτυξης της δεύτερης γραμμής του Turkish Stream προς την Ελλάδα, παρακολουθώντας τις εξελίξεις, χωρίς, προς το παρόν, να δραστηριοποιείται προωθητικά ή αποτρεπτικά προς το σενάριο αυτό, τουλάχιστον στο προσκήνιο.

Tόσο το ζήτημα του Νότιου Διαδρόμου, όσο και ιδιαίτερα το ζήτημα του LNG φαίνεται ότι είναι ψηλά στην ατζέντα των ΗΠΑ για την περιοχή, με δεδομένες μάλιστα τις έρευνες που αναδεικνύουν ότι η μεταφορά LNG προοπτικά θα υπερισχύσει διεθνώς της μεταφοράς μέσω αγωγών, με τις ΗΠΑ να διεκδικούν το μεγαλύτερο μερίδιο στη σχετική αγορά. Μάλιστα, η έμφαση στις αμερικανικές εξαγωγές που υπόσχεται ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντ. Τραμπ, ενισχύει το αμερικανικό ενδιαφέρον για τις σχετικές εξελίξεις. Δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει, άλλωστε, ότι το ζήτημα του φυσικού αερίου βρέθηκε στο επίκεντρο των συζητήσεων που είχε με ο Αλ. Τσίπρας με τον Μπ. Ομπάμα, στα πλαίσια της πρόσφατης επίσκεψης του απερχόμενου προέδρου των ΗΠΑ στη χώρα μας.

Όπως χαρακτηριστικά είχε αναφέρει ο Έλληνας πρωθυπουργός, στα πλαίσια της κοινής συνέντευξης τύπου που παρέθεσε με τον Αμερικανό πρόεδρο, «με τον πρόεδρο Ομπάμα είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε για τους αγωγούς TAP και IGB, για το τερματικό LNG της Αλεξανδρούπολης, αλλά και για τα κοιτάσματα και το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου», για να προσθέσει επίσης πως «συζητήσαμε για τα ενεργειακά έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη αλλά και για τις προοπτικές με τη διάνοιξη νέων δρόμων φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο με διασφάλιση της ειρήνης στην περιοχή».

Παράλληλα, ο πρωθυπουργός, στα πλαίσια της περιοδείας του στην περιοχή την προηγούμενη εβδομάδα, δεν παρέλειψε να αναδείξει τη σημασία που έχει το τερματικό LNG της Αλεξανδρούπολης για τους σχεδιασμούς της ελληνικής κυβέρνησης να καταστήσει τη χώρα ενεργειακό κόμβο. Η όλη συζήτηση σχετίζεται άμεσα και με τις προοπτικές που διανοίγονται από την ανάπτυξη των μεγάλων κοιτασμάτων φυσικού αερίου που βρέθηκαν τα τελευταία χρόνια στα χωρικά ύδατα της Κύπρου και του Ισραήλ. Εκτιμάται ότι οι εισαγωγές φυσικού αερίου από αυτές τις περιοχές στην ευρωπαϊκή αγορά θα επιφέρουν μεγάλες ανακατατάξεις, με αποτέλεσμα να συγκεντρώνεται μεγάλο ενδιαφέρον γύρω από τις σχετικές εξελίξεις.

Είναι χαρακτηριστική η βαρύτητα που έχει δοθεί από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές στις τριμερείς σχετικές συζητήσεις Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ. Την ίδια ώρα, η αναθέρμανση των σχέσεων Τουρκίας – Ισραήλ αντανακλάται και στην προοπτική μεταφοράς του ισραηλινού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας, σενάριο που το τελευταίο διάστημα συζητιέται όλο και πιο έντονα. Αυτό το σενάριο, όμως, θα πρέπει να εξεταστεί παράλληλα με τις προοπτικές του EastMed, που σύμφωνα με τα όσα ανακοινώθηκαν πρόσφατα από την ελληνική κυβέρνηση είναι έργο που έχει μπει στις ράγες της υλοποίησης. Την ίδια ώρα, η Τουρκία φαίνεται αποφασισμένη να διεκδικήσει ένα μεγάλο μέρος των εξαγωγών LNG από τις ΗΠΑ με τις υποδομές τις οποίες έχει ήδη αναπτύξει.

Η Ελλάδα στο επίκεντρο

Είναι φανερό ότι η Ελλάδα βρίσκεται «στο μάτι του κυκλώνα», καθώς, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, όλα τα υπό συζήτηση σενάρια την αφορούν άμεσα, είτε γιατί περιλαμβάνουν ελληνικά εδάφη, είτε γιατί οι εξελίξεις θα συντελεστούν στα σύνορά της. Την ίδια ώρα, δεν θα πρέπει κανείς να παραγνωρίσει τη σημασία που έχει για τη χάραξη της στρατηγικής της ελληνικής πλευράς το γεγονός ότι σε όλα αυτά τα σχέδια, υπάρχει μεγαλύτερη ή μικρότερη εμπλοκή εγχώριων επιχειρηματικών ομίλων: η Gazprom έχει στενές σχέσεις (πωλητή – αγοραστή) με τη ΔΕΠΑ και (συνεταιρική) με τον Όμιλο Κοπελούζου, όλοι οι εμπλεκόμενοι στο σίριαλ του ΔΕΣΦΑ σχετίζονται με το Νότιο Διάδρομο, η Energean έχει αποφασιστικό ρόλο στα κοιτάσματα φυσικού αερίου του Ισραήλ, το ελληνικό εφοπλιστικό κεφάλαιο κυριαρχεί διεθνώς στη μεταφορά LNG κ.ο.κ.

Ως εκ τούτου, η διαχρονική επιλογή των ελληνικών κυβερνήσεων τα τελευταία χρόνια να επιδιώξουν τη μετατροπή της χώρας σε ενεργειακό κόμβο, ανεξάρτητα από τις επιμέρους προτεραιότητες που θέτει η εκάστοτε κυβέρνηση, θέτει τη χώρα στο επίκεντρο ενός περίπλοκου γεωπολιτικού συμπλέγματος. Πρόκειται για μια παρτίδα σκάκι υψηλών απαιτήσεων, στην οποία η κάθε κίνηση έχει μεγάλο ρίσκο και μπορεί να προκαλέσει ένα ντόμινο εξελίξεων.

Δημήτρης Κοιλάκος, www.energypress.gr